Opbouw van een familiewapen

Het gebruik van die wapens is aan allerlei gebruiken verbonden. Naast met name adellijke familiewapens, is het gebruikelijk voor Europese landen, streken en gemeenten om een wapen te voeren. Wapens van Nederlandse overheidsinstanties, worden bij Koninklijk besluit verleend.

Opbouw van een wapen
Een wapen kan uitsluitend bestaan uit een schild, maar vaak worden rondom het schild zaken toegevoegd:

• Wapenschild is het belangrijkste deel van het wapen en staat centraal geplaatst. Op het schild vinden we stukken, die in een bepaalde reeks van kleuren zijn neergezet.
• Helm of kroon rust op of overtopt het schild. Als de helm met figuren is beschilderd, noemen wij deze helmfiguren. De kroon wordt ook wel rangkroon genoemd en verschilt per rang binnen de adel. Bij de katholieke geestelijkheid wordt het wapen gedekt door een hoed met kwasten. De kleur van de hoed en het aantal kwasten verschilt naar gelang de plaats in de kerkelijke hiërarchie.
• Dekkleden zijn ontstaan uit een kleedje dat van achteren over de helm viel ter bescherming.
• Een schild kan worden gedragen door (fabel-)dieren of menselijke figuren.
• Naast de adellijke wapens bestaan er ook burgerlijke wapens, die de adellijke in aantal ver overtreffen. Hetwas gebruikelijk dat schepenen van een schepenbank met hun familiewapen zegelden en indien dat niet bestond een persoonlijk wapen kozen, dat later vaak werd gezien en gebruikt als familiewapen door de afstammelingen.

Beschrijving van een wapen
Voorbeeld het Wapenschild van Nederland

De juiste beschrijving van een wapen gaat als volgt. Eerst geeft men de verdeling van het schild aan, daarna kloksgewijs de beschrijving van het hoofdteken dan wel de hoofdtekens. Zo is de officiële beschrijving van het kleine wapen van het Koninkrijk der Nederlanden:
In azuur, bezaaid met blokjes van goud, een leeuw van goud, gekroond met een kroon van drie bladeren en twee parelpunten van hetzelfde, getongd en genageld van keel, in de rechtervoorklauw opgeheven houdende in schuinlinkse stand een zwaard van zilver met gevest van goud en in de linker- een bundel van zeven pijlen van zilver met punten van goud, de pijlen tezamen gebonden met een lint mede van goud. Aan het in het vorige artikel omschreven wapen kunnen de navolgende uitwendige versierselen worden toegevoegd:

a. tot dekking van het schild de Koninklijke kroon gelijk aan die welke tot dusverre door de Koningen der Nederlanden is gevoerd;
b. als schildhouders twee leeuwen van goud, getongd en genageld van keel;
c. het devies ‘Je maintiendrai’ in Latijnse letters van goud op een lint van azuur.
Het in artikel 1 omschreven wapen, voorzien van zijn uitwendige versierselen, kan worden geplaatst op een mantel van purper, geboord van goud, gevoerd met hermelijn, opgebonden met koorden eindigende in kwasten, beide van goud, en gedekt door een baldakijn van purper, geboord van goud en dragende de Koninklijke kroon.

Zoals te lezen valt gebruikt men bij de omschrijving van kleuren niet het standaard blauw, rood of geel. De officiële kleurcodes bij de beschrijvingen van wapens luiden:

Kleuren
In de heraldiek worden vier zgn.heraldische kleuren gebruikt. De namen van de kleuren en de voorgeschreven weergave ervan in een zwart-wit tekening zijn:

• azuur of lazuur (blauw, weergave d.m.v. horizontale arcering)
• keel (rood, weergave d.m.v. verticale arcering)
• sinopel (groen, weergave d.m.v. diagonale arcering links boven – recht sonder)
• sabel (zwart, weergave in effen zwart of d.m.v. horizontale en verticale arcering)
• Daarnaast komen de volgende kleuren voor:
• purper (weergave: diagonale arcering links onder – rechts boven)
• oranje (weergave: als voor rood plus goud, dus verticale arcering, afgewisseld met puntjes)
• bruin (weergave: verticale arcering plus diagonale arcering links onder – rechts boven)
• Deze kleuren komen in wapens voor, maar behoren niet tot de heraldische kleuren.

Metalen:

• goud weergave: puntjes)
• zilver (weergave:effen wit)
• Elke kleur heeft haar symbolische betekenis:
• Keel – moed, opoffering
• Azuur – wetenschap, waarheid
• Sinopel – mildheid, hoop
• Goud – wijsheid, rijkdom
• Zilver – trouw
• Sabel – gevaar, kracht
• Purper – waardigheid

Andere kleuren worden vrijwel niet gebruikt, als er personen, dieren of voorwerpen worden weergegeven in het schild, en de kleur ervan is niet een van de kleurcodes, maar de waarheidsgetrouwe kleur, noemt men die “van zijn/haar natuurlijke kleur”. Verder heeft men officiële beschrijvingen voor de verdeling van schilden, maar zonder getekend voorbeeld is dit bijna niet uit te leggen.

Stukken
Op een schild kunnen we allerhande stukken aantreffen. Een kleine greep van veel voorkomende stukken:

• balken
• torens
• leeuwen
• jachthoorns
• lelies
• enz.

Bron: Wikipedia, onder de GNU Free Documentation License